Azot oksit ya da azot monoksit, kimyasal formülü NO olan bir bileşiktir. Bu gaz, -insanlar da dahil olmak üzere- memelilerin vücutlarında önemli bir sinyal molekülü olmasının yanı sıra kimyasal endüstride de önemli bir ara üründür. Ayrıca NO, araba motorları ve elektrik santralleri tarafından üretilerek hava kirliliğine neden olur.
NO, memeli vücudundaki yararlı veya zararlı birçok fizyolojik ve patolojik süreçte rol oynayan önemli bir sinyal molekülüdür.Uygun dozlarda NO üretimi, birçok organın zarar görmesinin engellenmesinde (karaciğerin iskemik hasardan korunması gibi) önemlidir. Ancak yüksek dozlarda NO, doğrudan doku zehirlenmesine yol açtığı gibi, septik şokla tetiklenen dolaşım sistemi çöküşüne de katkıda bulunur. Ayrıca kronik NO salınımı, Tip I juvenil diyabet, multiple skleroz, artrit, ülseratif kolit gibi birçok iltihabi hastalık ve kanser türüyle ilişkilendirilmiştir.
Azot oksit, kimyasal formülü N2O olan bir genel anestetik madde olan Nitröz Oksit ile ya da bir başka hava kirletici madde olan Azot Dioksit (NO2) ile karıştırılmamalıdır. Azot oksidin kimyasal etkinliğinin oldukça yüksek olması, bir serbest radikal olduğunun anlaşılmasına uygundur. Havadaki Ozon ile tepkimeye girerek NO2 oluşmasını sağlar. Bu reaksiyon, ortaya çıkan kırmızı-kahverengi renk ile kolaylıkla tanınabilir.
Azot oksit, azot monoksit olarak bilinmektedir. Bu kimyasal bileşik insanların ve bütün memeli hayvanların vücutlarında, yararlı veya zararlı birçok fizyolojik ve patolojik süreçte rol oynamaktadır. Sınırlar içinde azot oksit üretimi sağlanmış olduğu takdirde vücudun bazı organlarının zarar görmesi engellenmiş olmaktadır. Fakat vücutta azot oksit miktarı sınırların üzerine çıkarsa, doku zehirlenmelerine ve dolaşım sisteminin çökmesine sebep yaratmaktadır.Azot oksit ‘in insan vücudunda kullanılmasının yanı sıra, kimya sektöründe de önemli bir ara ürün olarak kullanılmaktadır. Ancak araba motorları ve elektrik santralleri tarafından üretilen ve atmosfere salınan azot oksit, hava kirliliğine neden olmaktadır. Azot oksit havada bulunan ozon ile tepkimeye girerek, azot dioksit (NO2) oluşmasını sağlamaktadır. Bu reaksiyon ile ortaya çıkan azot dioksit, kırmızı ile kahverengi arası renkte bir gaz olmaktadır.
Azot oksit, sinyal iletiminde görevli birkaç gazdan biridir. Memeli canlılarda anahtar role sahip bir sinyal molekülüdür ve bilinen çok sayıda biyolojik süreçte görev yapmış olmaktadır. Bugün sinir sistemi ve fizyoloji gibi alanlarda sürdürülen birçok araştırmanın temel molekülü olan azot oksit, Amerika’da yılın molekülü seçilmiştir.Günümüzde azot oksitlerin (NO) ana kaynağı enerji üretim istasyonları ve motorlu araçlardır. Doğal kaynakları arasında topraktaki organik çürümeler, orman yangınları ve yıldırımlar saymak mümkün olabilir. Hava kirliliği açısından en önemli azot oksitler, azot monoksit (azot oksit) ve azot dioksittir. Bu iki bileşiğin konsantrasyonlarının toplam değeri NO ile ifade edilmektedir. Bunların atmosferde kalış süresi ortalama bir gündür. Bu bileşikler insan sağlığı üzerinde zehirleme, malzemeler üzerinde ise aşındırma etkisi göstermektedir. Bu yüzden yetkili laboratuvarlar tarafından gerçekleştirilen azot oksit ve azot dioksit ölçümleri büyük önem taşımaktadır.
